- Szczegóły
-
Opublikowano: czwartek, 30 czerwiec 2022 12:55
-
Odsłony: 739
Joanna Lekner
2. BAJKOTERAPIA W ŻYCIU DZIECKA
Poszukując narzędzi wspierających proces adaptacji dziecka w pierwszym roku szkolnym warto sięgnąć po bajkę – najlepszą przyjaciółkę dzieci. Choć bywa ona niepozorna, częste spotkania z nią na pewno zaskoczą niejednego.
Bajkoterapia jest młodszą siostrą o wiele starszej od niej biblioterapii. Już w starożytności na bibliotece aleksandryjskiej zapisano: „Lekarstwo na umysł”, zaś w 1272 r. w kairskim szpitalu wykorzystywano czytanie Koranu jako formę terapii. W XVIII w. włączono teksty religijne do programów leczenia psychicznie chorych pacjentów, a już w 1802 r. zalecano czytanie książek świeckich. Sama Szeherezada czytała sułtanowi baśnie, aby wyleczyć go z depresji. Spotkanie z tekstem czytelniczym ma za zadanie pomóc w rozwiązywaniu osobistych problemów, udziela psychicznego wsparcia, może być środkiem do realizacji potrzeb i rodzajem oparcia w dążeniu do poczucia bezpieczeństwa.
Bajkoterapia jest skierowana do dzieci w wieku przedszkolnym oraz wczesnoszkolnym i polega na prezentowaniu im utworów o charakterze terapeutycznym. Za twórczynię metody bajkoterapii uważa się Doris Brett, psychologa klinicznego z Australii. W 1988 r. opublikowała zbiór bajek pt. Opowiadania (dla) Ani. Szczególny rodzaj opowiadania. Bohaterką historyjek jest Ania, która zmaga się z przeżyciami podobnymi do problemów i emocji doświadczanych przez córkę autorki, Samanthę. Wszystkie historie mają dobre zakończenie i ich zadaniem jest pomoc w niwelowaniu dziecięcych lęków. Rola bajkoterapii wykracza daleko poza charakterystykę typową dla biblioterapii, gdyż jest skierowana do najmłodszych.
Zadania bajki terapeutycznej:
• zwalcza negatywne emocje,
• motywuje do działania,
• pomaga w samodzielnym i twórczym radzeniu
sobie w świecie,
• rozwija wyobraźnię i kreatywność,
• wspiera w budowaniu zasobów osobistych,
• pomaga w procesie dorastania i rozumienia siebie,
• jest bramą do dziecięcych fantazji, emocji i przeżyć,
• wychowuje i edukuje,
• oddziałuje w sposób relaksacyjny i odprężający,
• rozbudowuje świat wartości,
• rozbudza zainteresowania czytelnicze,
• daje wsparcie przez akceptację,
• rozbudowuje zasób słownictwa.
Słowo „terapia” jako człon pojęcia „bajkoterapia” jest związane z leczeniem, a co za tym idzie – wymaga najpierw postawienia diagnozy określonego zaburzenia, później zaplanowania całej terapii i jej realizacji zmierzającej do osiągnięcia zdrowia pacjenta. Z pedagogicznego punktu widzenia postrzega się tę metodę jako opartą na procesie edukacyjnym, która ma pomóc w radzeniu sobie z trudną sytuacją, a zmiany w dziecku dotyczą zachowania i uczuć.
Bajka terapeutyczna odgrywa specjalną rolę, gdyż może kompensować braki środowiska dziecka, w którym ono wzrasta, i rozwijać jego zasoby osobiste poprzez doświadczanie historii bohaterów i przeżywanie ich w świecie wyobraźni. Stają się one wiedzą, umiejętnościami, pozytywnym doświadczeniem – wszystkim tym, co składa się na osobowość, a co pomaga skutecznie radzić sobie z przeciwnościami. Bajka w bajkoterapii to każdy utwór literacki, taki jak baśń, bajka czy opowiadanie.
Warto sięgać po bajkę terapeutyczną doraźnie, kiedy dostrzegamy w grupie sytuację, która może być dla dziecka lub grupy problematyczna, np. kiedy któreś z dzieci jest niepełnosprawne lub zapada na jakąś chorobę, kiedy któreś z dzieci spodziewa się rodzeństwa, kiedy kogoś czeka pierwszy lot samolotem i się tego obawia, kiedy dziecko zaczyna przejawiać strach np. przed końmi, a zbliża się wycieczka do gospodarstwa agroturystycznego. Wykorzystując bajkę terapeutyczną, udzielamy wsparcia nie tylko dziecku, które boryka się z problemem, lecz także całej grupie, która buduje w sobie umiejętności niezbędne do zrozumienia i wsparcia.
Bajkę terapeutyczną możemy wykorzystać również jako wsparcie rozwoju emocjonalnego, np. bajkę o gniewie przy okazji jakiejś awantury w grupie dzieci, bajkę o zazdrości, kiedy jedno z dzieci przynosi oryginalną zabawkę do przedszkola, bajkę o nudzie, przyjaźni, miłości, tęsknocie itp.
Warto wykorzystać bajkę terapeutyczną jako wsparcie w relaksacji i odprężeniu naszych pociech. Wyciszenie dzieci bywa niekiedy nie lada wyzwaniem, a pierwsze podjęte próby mogą okazać się fiaskiem. Współczesnym dzieciom niełatwo przychodzi wejście w stan spokoju, dlatego spróbujmy wykorzystać bajkę terapeutyczną jako technikę małych kroków, czyli krótkich opowieści. Pierwsze relaksacje w grupie dzieci rozpoczynam od 30-sekundowych cykli łagodnej opowieści w akompaniamencie spokojnej muzyki. Później stopniowo wydłużamy czas odprężenia, dochodząc do kilkuminutowej wprawy, chwaląc maluchy i podkreślając, że relaks to dla nich najtrudniejsze zadanie i coraz lepiej sobie z nim będą radziły.
- Szczegóły
-
Opublikowano: czwartek, 30 czerwiec 2022 12:58
-
Odsłony: 1294
Joanna Lekner
4. Dziecko z niepełnosprawnością ruchową – trudności w funkcjonowaniu w przedszkolu i szkole
Dziecko na etapie edukacji przedszkolnej oraz w pierwszych latach nauki szkolnej charakteryzuje nieustająca potrzeba poruszania się.. Niestety można rzec, że ogromną niesprawiedliwością jest, iż nie każdemu dziecku taka szansa jest dana. Niektóre dzieci borykają się ze schorzeniami uniemożliwiającymi im poruszanie się w stopniu całkowitym lub niepełnym, często wiąże się to z deformacjami ciała.
Za niepełnosprawność ruchową uznaje się „wszelkie zaburzenia funkcjonowania narządu ruchu człowieka, które mogą być wywołane m .in. uszkodzeniami lub zaburzeniami czynności układu nerwowego, chorobami uwarunkowanymi genetycznie, stanami pourazowymi, wadami wrodzonymi lub innymi przyczynami, których konsekwencją jest ograniczenie sprawności ruchowej”[1].
Dziecko z niepełnosprawnością napotyka na swej życiowej drodze mnóstwo problemów, które z reguły wymagają pomocy osób dorosłych. Jak wiadomo, wszystkie dzieci zasługują na pomoc i wskazówki od dorosłych, lecz sytuacja dzieci dotkniętych niepełnosprawnością komplikuje znacząco ich położenie. Mam tu na myśli nie tylko codzienne funkcjonowanie w obszarze domowym, lecz przede wszystkim możliwości edukacyjne dziecka.
„Niepełnosprawność ruchowa może wpływać niekorzystnie na możliwości edukacyjne dzieci, ponieważ każda aktywność szkolna związana jest z poruszaniem się – nawet jeśli stopień ruchu jest minimalny, to jednak stanowi on dla dzieci z dysfunkcją narządu ruchu poważne ograniczenie”[2].
Etap przedszkola to czas pojawiania się prób samodzielności dziecka, co w przypadku dzieci niepełnosprawnych nie ujawni się, gdyż wymagają pomocy bliskich osób.
Rodzice bądź osoby sprawujące na co dzień opiekę nad dzieckiem niepełnosprawnym starają się we wszystkim je wyręczać. Może to niestety doprowadzić do wyuczonej bezradności dziecka i braku chęci do podjęcia inicjatywy wykonania określonego zadania. Zadanie na miarę jego możliwości, staje się dla niego niewykonalne i zaczyna przysparzać kolejnych problemów. Znacznemu obniżeniu ulega poziom motywacji wewnętrznej dziecka, gdyż zdaje się ono na innych, a siebie postrzega jedynie przez pryzmat swojej niepełnosprawności.
Pojawić się może niecierpliwość, wybuchy agresji, postawy roszczeniowe wobec osób z otoczenia. Dziecko z niepełnosprawnością ruchową rozpoczynające naukę w placówce, zaczyna być świadome swojej niemocy porównując się względem innych. Jest to okres postrzegania innych i siebie względem otoczenia.
Koordynacja wzrokowo-ruchowa dziecka z niepełnosprawnością jest często zaburzona. Czytanie i pisanie stanowi nie lada wyzwanie. Ze względu na niepełnosprawność, dziecku ciężko jest wytrzymać w określonej pozycji, np. zauważalne jest to w czasie zajęć lekcyjnych. Umiejętność koncentracji również ulega obniżeniu. Postrzeganie bywa zniekształcone poznawczo. Dziecko napotyka na ogromne trudności spowodowane brakiem opanowania umiejętności komunikacyjnych na stosownym poziomie. W szkole mogą pojawić się kłopoty związane z pamięcią, z odwzorowywaniem sekwencji i wykonywaniem manualnych zadań, często może pojawić się problem z mową z uwagi na nieprawidłowości w rozwoju mowy.
Kolejną barierą nie do pokonania w sposób samodzielny jest niedostosowanie „techniczne” placówki. Dzieci uczęszczające do szkół, zmagają się z brakiem możliwości samodzielnego przemieszczania się. Nie wszystkie szkoły są dostosowane do potrzeb dzieci niepełnosprawnych, nie posiadają podjazdu dla wózka inwalidzkiego, windy, odpowiednich toalet.
Dzieci z niepełnosprawnością często są chwiejne emocjonalnie, potrzebują nie tylko wsparcia w postaci fizycznej, jakimi są sprzęty i pomoc w ubieraniu, utrzymaniu higieny, lecz ważne są dla nich okazywane im emocje, ponieważ zazwyczaj nastrój osób niepełnosprawnych bywa obniżony. Niektóre dzieci z niepełnosprawnością ruchowo nie potrafią właściwie okazywać emocji, lecz oczekują ciepła, uznania od innych, co jest zrozumiałe.
Ważnym jest, by dziecko nie odczuwało litości ze strony innych osób, by traktować je na równi z rówieśnikami, mając na uwadze oczywiście możliwości dziecka dotkniętego niepełnosprawnością. Takie dziecko musi nauczyć się funkcjonowania w sposób, w jaki funkcjonują inni ludzie, bez postrzegania siebie jako człowieka tylko i wyłącznie niepełnosprawnego.
Dzieci z niepełnosprawnością motoryczną osiągają później dojrzałość szkolną. W przypadku dzieci w wieku przedszkolnym, które są niepełnosprawne, przyjmuje się, że treści podstawy programowej zostały przyswojone przez dziecko z pomocą nauczyciela wspomagającego.
Podczas edukacji szkolnej należy zorganizować dzieciom kształcenie na zasadzie indywidualizacji nauczania. Należy wziąć pod uwagę możliwości psychofizyczne dziecka i tempo przyswajania poszczególnych umiejętności.
Najistotniejszym elementem jest nawiązanie komunikacji nauczyciela z uczniem z niepełnosprawnością. Wiadomym jest, że mowa dziecka ulega często zniekształceniu z uwagi na nieprawidłowości w jej rozwoju, wynikające z niepełnosprawności. Czynnikami zaburzającymi komunikację z dzieckiem z niepełnosprawnością ruchową, są: „słaba koncentracja uwagi, dysharmonia rozwoju, nadpobudliwość, męczliwość, bierność, niekiedy zachowania agresywne i buntownicze, niska lub zbyt wysoka (nieadekwatna) samoocena, trudności w relacjach społecznych, zaburzenia komunikacyjne, obniżenie nastroju czy występowanie lęków o własne zdrowie i przyszłość”[3].
Ważne, by dziecko czuło się traktowane na równi z rówieśnikami, pomimo obniżenia wobec niego wymagań edukacyjnych. Ocena dziecka z niepełnosprawnością ruchową powinna spełniać funkcję informacyjną, wspierającą oraz motywacyjną. Ważne, by w razie wątpliwości, nakierowana była na korzyść dla dziecka.
Praca z dzieckiem z niepełnosprawnością ruchową zobowiązuje nauczyciela do dostosowania treści edukacyjnych. „Nauczyciele i specjaliści, którzy prowadzą zajęcia edukacyjne, podejmując się pracy z dzieckiem z niepełnosprawnością ruchową są zobowiązani do opracowania indywidualnego programu edukacyjno-terapeutycznego, który uwzględnia w swojej treści podstawę programową. W programie dla ucznia z niepełnosprawnością ruchową powinny znaleźć się informacje dotyczące zakresu niezbędnych adaptacji treści, metod, form i środków. Należy również ustalić formy i rodzaje zajęć dodatkowych i nadobowiązkowych, które będą uwzględniały również cele rehabilitacyjne”[4].
Istotna jest wstępna obserwacja i diagnoza nauczyciela, która pomoże mu ocenić w jakim stopniu dziecko radzi sobie z trudnościami wynikającymi z jego niepełnosprawności i jak przyswaja poszczególne treści edukacyjne. Indywidualizacja nauczania sprzyja takiemu wykreowaniu zadań dla ucznia, by mógł podołać wyzwaniu na bazie posiadanych już umiejętności oraz by częściowo poszerzył przy tym swą wiedzę o nowe treści.
Należy również pamiętać o zasadzie oszczędzania zbytecznego wysiłku dziecka, by nie poczuło się ono przeciążone nadmiarem zadań. Należy zauważać zmiany w samopoczuciu dziecka oraz moment zmęczenia nauką.
Najważniejszą zasadą jest ograniczenie skutków, jakie wyrządza niepełnosprawność ruchowa dziecku w jego codziennym funkcjonowaniu. Nauczyciel musi zmieniać metody pracy i środki dydaktyczne, by wzbudzić motywację w dziecku do podjęcia działania. Odczuwane przez dziecko wsparcie ze strony nauczyciela skutkuje zwiększoną samooceną i postrzegania siebie jedynie przez pryzmat osoby niepełnosprawnej.
Bibliografia:
[1]Podniesienie efektywności kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, MEN, Warszawa 2010, s. 98
[2] J. Rafał-Łuniewska, Dostosowanie wymagań edukacyjnych dla dzieci z niepełnosprawnością ruchową i afazją w edukacji wczesnoszkolnej, ORE Warszawa 2016
[3] Ministerstwo Edukacji Narodowej,Podniesienie efektywności kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, Warszawa 2010, s. 103
[4] Ministerstwo Edukacji Narodowej, Podniesienie efektywności kształcenia uczniów … op.cit., s. 114.
